การสอบสวนการระบาดโรคอุจจาระร่วงเฉียบพลันจากเชื้อไวรัส อำเภอตะพานหิน จังหวัดพิจิตร ประเทศไทย พ.ศ.2549

บทคัดย่อ

การศึกษานี้เป็นรายงานการสอบสวนทางระบาดวิทยาโรคอุจจาระร่วงเฉียบพลันที่เกิดขึ้นในชุมชนเป็นบริเวณกว้างภายในอำเภอตะพานหิน จังหวัดพิจิตร ระหว่างวันที่ 20 กุมภาพันธ์ถึงวันที่ 21 มีนาคม พ.ศ. 2549 ซึ่งน่าจะมีสาเหตุจากเชื่อไวรัส ทีมสอบสวนได้ทบทวนบันทึกเวชระเบียน รายงานการสอบสวนโรค ค้นหาผู้-ป่วยเพิ่มเติม โดยนิยามผู้ป่วยคือผู้ที่มีอาการถ่ายเป็นน้ำตั้งแต่ 1 ครั้ง หรือถ่ายเหลวมากกว่าหรือเท่ากับ 3 ครั้งหรือคลื่นไส้หรืออาเจียนภายใน 24 ชั่วโมง การศึกษาระบาดวิทยาเชิงวิเคราะห์ โดยการศึกษาแบบ matched case-control โดยที่ตัวแปรที่ใช้ในการ match ได้แก่ ตำบล ที่อยู่และอายุ โดยที่อัตราส่วนกลุ่มผู้ป่วยต่อกลุ่มอ้างอิงเท่ากับ 1:1 กลุ่มผู้ป่วยคือ ผู้ที่อาศัยอยู่ในตำบลที่มีอัตราการป่วยสูง 5 ลำดับแรกและมีอาการดัง ต่อไปนี้ ถ่ายเหลวมากกว่าหรือเท่ากับ 3 ครั้ง หรือถ่ายเป็นน้ำตั้งแต่ 1 ครั้ง ภายใน 24 ชั่วโมง ร่วมกับมีอาการคลื่นไส้หรืออาเจียนจำนวน 77 คน กลุ่มอ้างอิงเป็นคนที่อาศัยตำบลเดียวกับผู้ป่วยและมีอายุใกล้เคียง กับผู้ป่วยจำนวน 77 คน เก็บตัวอย่างอจจาระผู้ป่วย ตัวอย่างอาหาร ส่งตรวจทางห้องปฏิบัติการเพื่อแยกเชื้อ ก่อโรค ผลการสอบสวนพบว่ามีผู้ป่วยทั้งสิ้น 545 คน (อัตรา 758 ต่อประชากรแสนคน), ค่ามัธยฐานของอายุเท่ากับ 12 ปี (พิสัย 1 เดือน - 81 ปี) อัตราป่วยสูงสุดคือ กลุ่มอายุ 0-1 ปี อัตราป่วย 5,097 ต่อประชากรแสนคน รองลงมาเป็นกลุ่มอายุ 1-4 ปี อัตราป่วย 2,514 ต่อประชากรแสนคน โดยสัดส่วนเป็นผู้หญิงร้อยละ 59 ผู้ป่วยมีลักษณะอาการและอาการแสดงดังนี้ ถ่ายเป็นน้ำร้อยละ 67.5 คลื่นไส้หรืออาเจียนร้อยละ 54.7 ถ่ายเหลวร้อยละ 53.9 ปวดท้องร้อยละ 51.7 ใช้ร้อยละ 33 ถ่ายเป็นมูกร้อยละ 12.2 จากการศึกษาระบาดวิทยาเชิงพรรณนาพบว่า ตลาดตะพานหินน่าจะเป็นแหล่งโรคร่วมและน่าจะมีการติดต่อจากคนสู่คนในครอบครัวร่วมด้วย การศึกษาระบาดวิทยาเชิงวิเคราะห์ พบว่าการใกล้ชิดผู้ป่วยเป็นปัจจัยเสี่ยงอย่างมีนัย-สำคัญทางสถิติ adjusted match OR 4.50 (95% CL, 1.82, 11.09) โจ๊กหมูใส่ผักมีค่า adjusted match OR 2.73 (95% CL, 0.62, 11.97) จากการส่งตรวจอุจจาระจำนวน 298 ตัวอย่าง ผลการตรวจพบ non-enteropathogenic bacteria ร้อยละ 97.7 โดยผลการส่งตัวอย่างอุจจาระตรวจไวรัสด้วยวิธี PCR และวิธี PAGE จำนวน 10 ตัวอย่าง พบผลเป็นบวกต่อ rotavirus 3 ตัวอย่าง แยกเป็นกลุ่มอายุ <5 ปี 2/4 ตัวอย่างกลุ่มอายุ 15-64 ปี 1/4 ตัวอย่าง สรุปการระบาดของโรคอุจจาระร่วงเฉียบพลันครั้งนี้น่าจะเกิดจากเชื้อไวรัส ด้วยเหตุผลดังนี้ การส่งตัวอย่างเพื่อเพาะเชื้อแบคทีเรียส่วนใหญ่ไม่พบเชื้อแบคทีเรียก่อโรค มีอาการคลื่นไส้อาเจียนในสัดส่วนที่สูง ระยะเวลาดำเนินโรคสั้น อัตราการติดเชื้อสูงในกลุ่มเด็กและกลุ่มเด็กเล็ก มีการติดต่อโรคจากการสัมผัสผู้ป่วยใกล้ชิด และผลการตรวจพบเชื้อไวรัสโรต้า ภายหลังจากควบคุมป้องกันโรค โดยจัด วันรณรงค์ใหญ่ ทำความสะอาดตลาดสด โรงฆ่าสัตว์ สุขศึกษาประชาสัมพันธ์ชุมชน เป็นต้น การระบาดของโรคก็ลดลงสู่ภาวะปรกติ