กระบวนการจัดการความรู้ด้านสุขภาพชุมชน

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษากระบวนการจัดการความรู้ด้านสุขภาพชุมชน เป็นการวิจัยเชิงพรรณนาโดยเลือกเก็บข้อมูลในชุมชนที่ได้รับการยอมรับว่ามีการผสมผสานการดูแลสุขภาพแบบดั้งเดิมเข้ากับการแพทย์แผนปัจจุบัน เป็นชุมชนเข้มแข็งที่มีกระบวนการดูแลสุขภาพโดยเน้นความสัมพันธ์กับชุมชนซึ่งเป็นที่ยอมรับระดับประเทศ 2 ชุมชนคือ ชุมชนคำปลาหลาย และชุมชนสันติสุข การเก็บรวบรวมข้อมูลใช้วิธีการสัมภาษณ์ การสนทนากลุ่ม ประกอบกับการสังเกตแบบมีส่วนร่วมและไม่มีส่วนร่วม ผู้ให้ข้อมูลประกอบด้วยผู้ที่เกี่ยวข้องในการ ดูแลสุขภาพชุมชนจากภาควิชาชีพ 14 คน ภาคพื้นบ้าน 6 คน และภาคประชาชน 40 คน ผู้วิจัยใช้เวลาเข้าไปอยู่ใน ชุมชนเพื่อเก็บข้อมูลและร่วมกิจกรรมของชุมชนเป็นเวลานาน 9 เดือน ตั้งแต่เดือนพฤษภาคม 2553 ถึง มกราคม 2554 ผลการวิจัยพบว่า (1) กระบวนการจัดการความรู้ด้านสุขภาพชุมชนมีลักษณะแบบไม่เป็นทางการและไม่เด่นชัดกระบวนการจัดการความรู้จะแทรกอยู่ในกระบวนการดูแลสุขภาพซึ่งมีการถ่ายทอดความรู้เป็นกระบวนการหลัก (2) ความรู้ที่ใช้ทั้งในภาคประชาชนและภาคพื้นบ้านส่วนใหญ่เป็นความรู้โดยนัยที่มีอยู่ในตัวคน (tact knowledge)ประกอบด้วยความรู้เกี่ยวกับองค์ประกอบด้านร่างกาย สาเหตุความเจ็บป่วย และแนวทางวิธีการดูแลรักษาสุขภาพ ซึ่งส่วนใหญ่ได้รับการถ่ายทอด สั่งสม และเรียนรู้กันมาจากคนในครอบครัวและเครือญาติ ในขณะที่ภาควิชาชีพ มีความรู้ที่ สำคัญประกอบด้วย ความรู้ ด้านองค์ประกอบของร่างกาย โรคและสาเหตุความเจ็บป่วยการวินิจฉัยโรคและการรักษาโรค การใช้ยา และแนวทางการดูแลสุขภาพทั้งด้านการส่งเสริมสุขภาพและการป้องกันโรค (3) กระบวนการจัดการความรู้ที่เป็นกระบวนการหลักคือ การถ่ายทอดความรู้ จากภาควิชาชีพ และภาคพื้นบ้านไปสู่ภาคประชาชน คือผู้ป่วย และญาติ โดยมีอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) เป็นตัวเชื่อมโยงความรู้เข้าด้วยกัน วิธีการถ่ายทอดความรู้ ส่วนใหญ่อาศัยกระบวนการทางสังคม ได้แก่ กระบวนการกลุ่ม และการมีส่วนร่วมในการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ ดังนั้น จึงควรมีการพัฒนากระบวนการถ่ายทอดความรู้ด้านสุขภาพชุมชนให้มีวิธีการ ที่หลากหลายสอดคล้องกับเนื้อหาความรู้ และควรให้ความสำคัญกับการพัฒนาศักยภาพของ อสม. ให้มากยิ่งขึ้น