นโยบายยาปฏิชิวนะของโรงพยาบาลศูนย์และโรงพยาบาลทั่วไปในสังกัดกระทรวงสาธารณสุขในมุมมองของเภสัชกรโรงพยาบาล

บทคัดย่อ

การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อสำรวจและเปรียบเทียบการมีและความคิดเห็นของเภสัชกรต่อผลของการมีนโยบายยาปฏิชีวนะของโรงพยาบาลศูนย์ (รพศ.) กับโรงพยาบาลทั่วไป (รพท.) ในสังกัดกระทรวงสาธารณสุขเป็นการวิจัยแบบภาคตัดขวาง ผู้ตอบแบบสอบถามเป็นเภสัชกรของโรงพยาบาล วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติไค-สแควร์และสถิติที จากแบบสอบถามที่ส่งไป รพศ. 25 แห่ง ได้รับการตอบกลับ 14 แห่ง (ร้อยละ 56.0) และส่งไป รพท. 69 แห่ง ได้รับการตอบกลับ 22 แห่ง (ร้อยละ 31.9) พบว่าโรงพยาบาลมี นโยบายยาปฏิชีวนะอย่างน้อยที่สุด 2 นโยบายมากที่สุด 27 นโยบาย ทั้งนี้นโยบายที่โรงพยาบาลส่วนใหญ่ใช้ 5 ลำดับแรก คือ การให้แพทย์และเภสัชกรมีบทบาท ร่วมกันในการกำหนดนโยบาย/ข้อกำหนดเกี่ยวกับการสั่งใช้ยาปฏิชีวนะที่สำคัญ/มีราคาแพง (96.7) การกำหนด ข้อบ่งใช้ยา (ร้อยละ 86.1) การทบทวนและประเมินการใช้ยา (ร้อยละ 80.6) ข้อกำหนด/การปฏิบัติในการเอายาเดิม ที่มีผลการรักษาใกล้เคียงกันออกจากบัญชียาโรงพยาบาลเมื่อมียาใหม่เข้ามา (ร้อยละ 75.0) และการมีระบบ/ข้อกำหนดให้เภสัชกรตรวจสอบการสั่งใช้ยาปฏิชีวนะให้เป็นไปตามนโยบายของ โรงพยาบาล (ร้อยละ 69.4) เมื่อเปรียบเทียบ สัดส่วนการมีนโยบายพบว่า รพศ. มีสัดส่วนของโรงพยาบาลที่มีนโยบายดังต่อไปนี้สูงกว่า รพท.อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติคือ การกำหนดให้มีการตรวจความไว ของเชื้อหลังจากสั่งใช้ยาปฏิชีวนะที่สำคัญ/มีราคาแพง (ร้อยละ 85.7 กับร้อยละ 50.0, p<0.05) การหยุดสั่งใช้ยา อัตโนมัติสำหรับยาปฏิชีวะที่สำคัญ/มีราคาแพงในการรักษาการติดเชื้อที่ยังไม่มีผลการตรวจสอบความไว (ร้อยละ 28.6 กับร้อยละ 4.6, p=0.030) การให้ห้องจ่ายยาหยุดจ่ายยาที่ไม่เป็นไปตามข้อกำหนดของโรงพยาบาลแม้ผู้ป่วยจะได้รับยาไปก่อนบางส่วนแล้ว (ร้อยละ 42.9 กับร้อยละ 13.6, p<0.05) และการให้ห้อง-จ่ายยาแจ้งผู้มีอำนาจตัดสินใจในกรณีที่แพทย์ผู้สั่งใช้ยาไม่ยอมแก้ไขให้เป็นไปตามข้อกำหนดของโรงพยาบาล (ร้อยละ 50.0 กับร้อยละ 4.6, p<0.05) ทั้งนี้ผู้ตอบแบบสอบถามเห็นว่าโดยภาพรวม โรงพยาบาลมีนโยบายยาปฏิชีวนะเหมาะสม/เพียงพอแล้ว (3.5±0.9 คะแนน จากคะแนนเต็ม 5 คะแนน) และนโยบายยาปฏิชีวนะมีผลทำให้เกิดการสั่งใช้ยาที่เหมาะสม (3.1±0.9 คะแนน จากคะแนนเต็ม 5 คะแนน) การศึกษานี้แสดงให้เห็นว่า รพศ.และ รพท. ในสังกัดกระทรวงสาธารณสุขยังมีจำนวนนโยบายยาปฏิชีวนะที่ต่างกัน มีความเหมาะสมในการสั่งใช้ต่างกัน และบางแห่ง มีจำนวนนโยบายที่น้อยเกินไป การพิจารณาเพิ่มจำนวนนโยบายยาปฏิชีวนะที่เหมาะสมจึงเป็นสิ่งที่โรงพยาบาลบางแห่งควรจะได้พิจารณาดำเนินการเพื่อเพิ่มการ สั่งใช้ยาที่สมเหตุสมผล และลดค่าใช้จ่ายด้านยาปฏิชีวนะ