ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการคงอยู่ปฏิบัติงานและการย้ายของบุคลากรสาธารณสุขในพื้นที่จังหวัดชายแดนใต้ กรณีศึกษา : จังหวัดยะลา

บทคัดย่อ

การวิจัยเชิงคุณภาพรั้งนี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษา ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการคงอยู่ปฏิบัติงานและการ้ายของบุคลากรสาธารณสุขในพื้นที่จังหวัดชายแดนใต้ กรณีศึกษา : จังหวัดยะลา เพื่อจัดทำข้อเสนอเชิงนโยบายและพัฒนาปัจจัยที่ส่งเสริมให้บุคลากรสาธารณสุขในจังหวัดยะลา ให้สามารถคงอยู่ปฏิบัติงานเพื่อดูแลสุขภาพประชาชนในพื้นที่ต่อไปได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยศึกษาจากกลุ่มบุคลากรสาธารณสุขครบทุกกลุ่มอาชีพ ทุกระดับ ทั้งจังหวัด อำเภอ และตำบล ได้แก่ แพทย์ ทันตแพทย์ พยาบาล เจ้าหน้าที่สาธารณสุข และหัวหน้า ฝ่ายบริหารงานทั่วไปของโรงพยาบาลชุมชน โดยจำแนกเป็น 2 กลุ่ม คือ กลุ่มที่ปฏิบัติงานอยู่ในจังหวัดยะลา ตั้งแต่ก่อนเกิดเหตุการณ์และยังคงปฏิบัติงานอยู่อย่างต่อเนื่องโดยไม่เคยยื่นเรื่องขอย้ายหรือขอลาออก ซึ่งในเบื้องต้นต้องปฏิบัติงานอยู่ในจังหวัดยะลา ไม่ต่ำกว่า 5 ปี จำนวน 32 คน โดยประชุมกลุ่มระคมความคิด (fo-cus group) 26 คน สัมภาษณ์เชิงลึก (in-depth interview) 6 คน และ กลุ่มที่ย้ายหรือลาออกไปอยู่นอกพื้นที่หลังจากเกิดเหตุการณ์ จำนวน 7 คนสัมภาษณ์เชิงลึก ทั้งหมด ระยะเวลาศึกษาตั้งแต่ เดือนธันวาคม 2550 ถึง เดือนมกราคม 2551

พบว่า (1) ปัจจัยที่มีผลต่อการคงอยู่ปฏิบัติงานของบุคลากรสาธารณสุขในจังหวัดยะลา คือ เป็นคนในพื้นที่มีทรัพย์สินและลงหลักปักฐาน ประกอบกับครอบครัวสนับสนุนให้ทำงานในพื้นที่เดิมต่อไปได้ นอกจากนี้พบว่า ค่าตอบแทนดีกว่าพื้นที่อื่น ด้านการทำงานมีเพื่อนร่วมงานดี ผู้บังคับบัญชาดี มีความรักผูกพันในอาชีพ มีกำลังใจในการทำงาน พอใจในงานที่ทำอยู่ ต้องการอยู่เพื่อประชาชนในพื้นที่ห่างไกล และ คิดหวังว่าสถานการณ์จะดีขึ้น สิ่งที่ยึดเหนี่ยวจิตใจคือหลักธรรมทางศาสนาในการเพียรสร้างความดี (2) ปัจจัยสำคัญที่ทำให้บุคลากรตัดสินใจขอย้ายออกนอกพื้นที่หรือลาออกคือความไม่สงบที่เกิดขึ้น ทำให้รู้สึกหวาดกลัวครอบครัวหรือคนใกล้ชิดได้รับผลกระทบ การทำงานไม่คล่องตัว ถูกคุกคาม ข่มขู่ มีปัญหาด้านการปรับตัวในชีวิตประจำวันขาดความเชื่อมั่น มีความหวาดระแวง และเกิดความเครียด และ (3) ปัจจัยที่จะส่งเสริมให้บุคลากรสาธารณสุข สามารถปฏิบัติงานต่อไปได้อย่างมีประสิทธิภาพคือ สวัสดีการ ค่าตอบแทน เงินเสียงภัย การสนับสนุนวัสดุอุปกรณ์ในการทำงาน การลดช่องว่างระหว่างวิชาชีพ การสนับสนุนงบประมาณในโครงการประกันชีวิต ผู้บริหารจัดกิจกรรมออกเยี่ยมเยียนพื้นที่มากขึ้น การเอาใจใส่บุคลากรในพื้นที่มากกว่าเดิม ความรวดเร็วความถูกต้องแม่นยำด้านการบริหารงานบุคลากร การจัดระบบโยกย้ายตามความเหมาะสม

ดังนั้น ควรแต่งตั้งผู้บริหารระดับสูงที่มีวิสัยทัศน์และมุมมองที่หลากหลายบริหารงานในพื้นที่ สร้างระบบความปลอดภัยและมีระบบช่วยเหลือครอบครัว เมื่อได้รับอันตรายจากสถานการณ์ความไม่สงบ สนับสนุนการรับเจ้าหน้าที่ใหม่ ที่เป็นคนในพื้นที่