การพัฒนาแนวทางการจัดการขยะมูลฝอยของครัวเรือน และชุมชน: กรณีศึกษา หมู่ 10 บ้านโนนสะอาด และหมู่ 11 บ้านโนนสวรรค์ องค์การบริหารส่วนตำบลหนองน้ำใส อำเภอบ้านไผ่ จังหวัดขอนแก่น

บทคัดย่อ

ปัญหาขยะมูลฝอยกำลังกลายเป็นวิกฤตสิ่งแวดล้อมที่สำคัญในพื้นที่ตำบลหนองน้ำใส ที่ต้องรับมือขยะวันละ 2 ตัน แต่ขนย้ายเพียงสัปดาห์ละครั้ง ทำให้เกิดปัญหาขยะล้นและมีกลิ่นรบกวน การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสถานการณ์และพัฒนาแนวทางการจัดการขยะมูลฝอยของครัวเรือนและชุมชน โดยใช้การวิจัยเชิงปฏิบัติการตามแนวคิดของ Kemmis & McTaggart 4 ระยะ ภายใต้หลัก 3R ในพื้นที่ 2 หมู่บ้าน 250 ครัวเรือน ประชากร 853 คน กลุ่มตัวอย่างประกอบด้วยผู้ให้ข้อมูลเชิงลึก 34 คน และตัวแทนครัวเรือน 154 คน วิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติพรรณนา และการวิเคราะห์เนื้อหา

ผลการวิจัยพบว่า ก่อนการดำเนินโครงการ ประชาชนมีความรู้ระดับปานกลางร้อยละ 64.9 (คะแนนเฉลี่ย 10.80) และพฤติกรรมการจัดการขยะระดับปานกลางร้อยละ 46.1 (คะแนนเฉลี่ย 3.22) หลังการดำเนินแผนงานเป็นเวลา 1 เดือน พบการเปลี่ยนแปลงอย่างมีนัยสำคัญ โดยประชาชนที่มีความรู้ระดับสูงเพิ่มขึ้นเป็นร้อยละ 96.1 (คะแนนเฉลี่ย 13.69) และมีพฤติกรรมระดับดีและดีมากรวมกันร้อยละ 95.4 (คะแนนเฉลี่ย 4.18) แนวทางใหม่ที่พัฒนาขึ้นประกอบด้วย 3 กิจกรรมหลัก คือ การสร้างแรงจูงใจผ่านธนาคารขยะและการแลกของรางวัล การให้ความรู้ผ่านการอบรมและสื่อประชาสัมพันธ์ และการปรับปรุงระบบจัดเก็บขยะให้ครอบคลุมและเพียงพอ

การศึกษานี้สรุปได้ว่า การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม มีประสิทธิผลในการพัฒนาการจัดการขยะมูลฝอยชุมชน โดยปัญหาหลักไม่ใช่การขาดความรู้ แต่เป็นการขาดโครงสร้างพื้นฐานและระบบที่เหมาะสม ข้อเสนอแนะสำคัญคือ ควรเน้นการสร้างความร่วมมือระหว่างประชาชน องค์กร และหน่วยงานภาครัฐ เพื่อการจัดการขยะอย่างยั่งยืนและเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม รวมถึงการศึกษาแนวทางการจัดการขยะในพื้นที่ที่มีลักษณะเฉพาะต่อไป