การระบาดของโรคอาหารเป็นพิษจากการบริโภคนมโรงเรียน อำเภอพุทธมณฑล จังหวัดนครปฐม เดือนสิงหาคม 2554

บทคัดย่อ

รัฐบาลไทยเริ่มสนับสนุนโครงการอาหารเสริม (นม) โรงเรียนให้นักเรียนตั้งแต่ปีพ.ศ.2535 และจัดสรรงบประมาณครอบคลุมนักเรียนตั้งแต่ระดับศูนย์เด็กเล็กถึงประถมศึกษาปีที่ 6 เมื่อปีพ.ศ. 2552 ตลอดการดำเนินโครงการพบนักเรียนป่วยด้วยโรคอาหารเป็นพิษจากการบริโภคนมโรงเรียนเป็นระยะ ครั้งนี้ก็เช่นเดียวกันสำนักระบาดวิทยาได้รับแจ้งว่า พบผู้ป่วยสงสัยโรคอาหารเป็นพิษ จำนวน 250 ราย ทั้งหมดเป็น นักเรียนที่มีประวัติดื่มนมโรงเรียน จึงได้สอบสวนโรคเพื่อหาปัจจัยเสี่ยงและสาเหตุของการเกิดโรค ได้ค้นหา ผู้ป่วยเพิ่มเติมในโรงเรียนต่าง ๆ ทบทวนเวชระเบียนของผู้ป่วย และสัมภาษณ์ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องตั้งแต่ผู้ผลิตจนถึงผู้บริโภค ได้ทำการศึกษาทางระบาดวิทยาชิงวิเราะห์ (retrospetive cohor study) รวมทั้งสำรวจกระบวนการผลิตและการขนส่งนมโรงเรียน ส่งตัวอย่างอาเจียน อุจจาระ และนมเพื่อตรวจหาเชื้อที่เป็นสาเหตุที่สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์สาธารณสุข จากการศึกษาพบว่า สถานการณ์การระบาดโรคอาหารเป็นพิษครั้งนี้จำกัดอยู่ใน 5 โรงเรียน ในวันที่ 5 สิงหาคม 2554 มีนักเรียนมาโรงเรียนทั้งสิ้น 1,771 ราย ผู้ป่วยตาม นิยามมีทั้งสิน 221 ราย (13%) ผู้ป่วยส่วนใหญ่มีอาการของระบบทางเดินอาหารส่วนบน (79%) โดยพบอาการปวดท้องร้อยละ 84 และอาเจียนร้อยละ 48 จากการศึกษาระบาดวิทยาเชิงวิเคราะห์พบว่าการบริโภคนมโรงเรียนเป็นปัจจัยเสี่ยงของการเกิดโรคอาหารเป็นพิษ (adjusted OR 29.1; 95% CI 3.9, 216.3) และพบความสัมพันธ์ระหว่างปริมาณนมที่ดื่มกับการเกิดโรค จากการตรวจทางห้องปฏิบัติการพบ Bacillus cereus ในนมโรงเรียนร้อยละ 75 จากการสัมภาษณ์พบว่า เพิ่งมีการเปลี่ยนรูปแบบการขนส่งนมจากการใช้ถังพลาสติกที่ใช้น้ำแข็งในการรักษาอุณหภูมิเป็นการใช้รถห้องเย็นประมาณ 3 เดือน และจากสถานการณ์จำลองการเก็บ รักษานมที่จุดต่าง ๆ ของการขนส่งโดยสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดนครปฐมพบว่า อุณหภูมิสูงกว่า 8 องศา เซลเซียส ทุกจดของการขนส่งทั้งภายในรถห้องเย็นและถังพลาสติกสำหรับเก็บนมที่โรงเรียน การระบาดของโรคอาหารเป็นพิษครั้งนี้มีสาเหตุจาก B. cereus ที่ปนเปื้อนในนมโรงเรียนโดยปัญหาเรื่องอุณหภูมิในการ เก็บรักษานมระหว่างขนส่งไม่เหมาะสมเป็นปัจจัยสำคัญที่ทำให้เกิดการระบาดขึ้น ภายหลังเหตุการณ์ครั้งนี้ผู้มีส่วนเกี่ยวข้องได้จัดประชุมหามาตรการป้องกันต่าง ๆ ร่วมกัน เช่น ทางผู้ผลิตต้องตรวจสอบปริมาณน้ำแข็งในรถห้องเย็นให้เพียงพอในการขนส่ง เจ้าหน้าที่สาธารณสุขและครูควรช่วยกันตรวจวัดอุณหภูมิภายในถัง พลาสติกสำหรับเก็บนมที่โรงเรียนเป็นระยะ